W ramach wychowania w wierze powinna być podjęta przez osoby starsze w rodzinie kwestia formacji liturgicznej. Dokonuje się to między innymi przez wprowadzanie dziecka w rozumienie symboli religijnych, co z czasem winno ułatwić mu większą czytelność liturgii w kościele. Sporo na tym polu mogą zdziałać babcie i dziadkowie, poprzez umożliwienie wnukom kontaktu z tymi symbolami. Chodzi w pierwszym rzędzie o ich pokazywanie, tak by dziecko mogło je zobaczyć i dotknąć. Następnie ważne staje się opowiadanie o nich.
W ten sposób dziecko oglądając krzyż, obraz religijny, różaniec, świecę, figurę Matki Bożej, anioła czy świętych, Biblię lub książeczkę do nabożeństwa,
i słuchając wypowiedzi dziadków na ten temat nabywa emocjonalnego stosunku do nich. Tym samym symbole te zostają włączone w świat, który je otacza, stając się jego składowym elementem. Ich rozumienie zostanie z czasem pogłębione na katechezie w szkole i w parafii.
Wprowadzenie dziecka w liturgię dokonuje się także poprzez wspólne świętowanie i pielęgnowanie zwyczajów religijnych w domu. Ich oprawa
i towarzysząca im atmosfera niewątpliwie sprzyja budzeniu doświadczeń religijnych i, zdaniem wielu pedagogów, jest początkiem wprowadzenia dziecka w działania o charakterze liturgicznym. Znaczącą rolę w tym zakresie powinny pełnić osoby starsze w rodzinie, które zazwyczaj z wielką pieczołowitością zachowują wszelkie tradycje i je celebrują. Dbając o spotkanie wszystkich członków rodziny przy stole w wieczór wigilijny czy wielkanocny poranek, połączone ze wspólną modlitwą i śpiewem, przyczyniają się oni do tworzenia domowej liturgii (zapalona świeca, znak krzyża, modlitwa, czytanie Biblii, pieśni religijne). Daje to dziecku poczucie wspólnoty, miłości bliskich, radości, akceptacji, bezpieczeństwa. Z tymi elementami uczty spotka się ono w kościele podczas Mszy świętej. Znaczna część zwyczajów świątecznych związana jest
z głównymi świętami roku liturgicznego, jak Boże Narodzenie, Wielkanoc, Boże Ciało czy Wszystkich Świętych, stanowi to dla dziecka ważny element wychowawczy, stając się dla niego drogą rozwoju jego wiary. Dziadkowie powinni mieć tego świadomość i z tej racji winni troszczyć się o kultywowanie tych zwyczajów w rodzinie, bo dzięki głębokim i pozytywnym przeżyciom stają się one powoli własnością dziecka, z którymi w większości przypadków nie rozstają się do końca swego życia.
Mówiąc o wychowaniu liturgicznym małego dziecka, trzeba też wskazać na udział rodziny w nabożeństwach. Obecność dziecka w kościele pozwala mu poznać różne formy kontaktu z Bogiem i wprowadza je w doświadczenie modlitwy we wspólnocie większej niż rodzina. Dziecko, uczestnicząc w liturgii, początkowo naśladuje postawy rodziców i innych osób, w tym także dziadków, identyfikując się ze wspólnotą eklezjalną. Zazwyczaj przebywa w kościele
w niedzielę, uświadamiając sobie, że jest to szczególny dzień spośród innych
w tygodniu poświęcony na wspólną modlitwę. Dzięki obecności w rodzinie osób starszych powinno mieć sposobność nawiedzania kościoła także w dni powszednie. Babcie i dziadkowie posiadają więcej czasu niż rodzice, winni więc zabrać wnuki do kościoła także poza niedzielą. Daje to możliwość pokazania dziecku kościoła, znajdujących się w nim obrazów, figur, witraży, spokojnego wyjaśniania tego, co one przedstawiają lub też pokazywania dziecku, w jaki sposób powinno się przeżegnać czy przyklęknąć, jak zachować się w kościele. Powinni tego uczyć także przechodząc z dzieckiem obok kościoła, krzyża czy kapliczki przy drodze, nawet w czasie wspólnego spaceru. Jest to też sposobność dla dziadków do zachęcenia dziecka do modlitwy, do wyrażania wdzięczności za rodzinę, przyjaciół, piękno stworzonego świata. Ważne jest też prowadzenie wnuków nie tylko na Mszę świętą, ale także na dodatkowe nabożeństwa
do kościoła (roraty – dziecko niesie lampion; nabożeństwo majowe – niesie figurkę Maryi; październikowe – idzie z różańcem, oktawa Wszystkich Świętych – niesie znicz itp.), gdzie będzie ono przeżywało liturgię na swój własny sposób, niemniej jednak z upływem czasu w sposób coraz bardziej świadomy, doświadczając obecności sacrum.
Św. Jan Paweł II, przemówieniu do uczestników międzynarodowego forum poświęconego aktywności ludzi starych, stwierdził, iż: „Ogromna jest ich zdolność do ewangelizacji przez słowo i przykład” (Szczególna misja starszych
w życiu rodziny ludzkiej (5.09.1980), w: Nauczanie papieskie, red. E. Weron,
A. Jaroch, t. 3, cz. 2, Poznań-Warszawa 1986, s. 292). Wydaje się, iż w sposób szczególny ten przykład godny naśladowania powinien dotyczyć wpajania wnukom pobożnych praktyk religijnych poprzez wprowadzanie w życie liturgiczne Kościoła. Niewątpliwie jest to jedno z istotnych zadań katechetycznych stojących przed osobami starszymi w rodzinie.
ks. dr Roman Ceglarek